IJsdikte

Nog voordat er één graadje vorst is en de meteorologen de eerste vorst aangekondigd hebben, komen de eerste vragen binnen. Waar kunnen we het eerste schaatsen? Maar antwoord op die vraag is lastig en niet eenduidig. Want ijsvorming hangt van zeer veel factoren af. En een niet onbelangrijk puntje: ijsdikte alleen zegt ook niet alles, want wat voor ijs is bepalend hoe sterk het is. Zo kan 4 cm dik zwart ijssterker zijn dan 6 cm sneeuwijs. 

Meer dan vorst alleen
Natuurlijk is bepalend hoe koud het is. Een paar nachten een paar graden vorst geeft nog geen ijsvloer, zelfs niet op de combibanen waar ze met sproeien en dweilen water op de baan aanbrengen, dat in de loop van de nacht bevriest. Meestal is hier 5 graden vorst nodig om te beginnen met de activiteiten. 
Bij open wateren komt de wind erbij: want meer wind betekent dat het water in beweging is. Dit heeft twee effecten: door de golven treedt minder snel ijsvorming op én water van een hogere temperatuur lager in het water gaat circuleren. Onderstaand schema geeft globaal aan wat de mogelijkheden zijn van het schaatsen op diverse wateren en ijsbanen.

IJsdikte en veiligheid

De veiligheid op natuurijs hangt van verschillende factoren af: de dikte van de ijsvloer, maar ook de aard van het ijs. Zo is het harde zwarte ijs het sterkste en het lichtere ijs met veel lucht erin aanmerkelijk minder sterk. Het zwakste is sneeuwijs dat in februari 2021 veel voorkwam. Voor de draagkracht is uiteraard ook het gewicht van de schaatsers bepalend. Maar ook het aantal én de hoe ze van elkaar af staan. Daarom wordt bij evenementen of bij het openen van ijsbaan altijd een vaste ijsdikte aangehouden.
Kijk mee hoe het globaal gaat met ijsvorming en waar je het eerste zou kunnen schaatsen op verschillende soorten ijs: ijsdikte en schaatsplekken

De dikte van het ijs is voor schaatsers en organisaties een indicatie voor de begaanbaarheid van het ijs. Maar het hangt er uiteraard wel vanaf hoeveel mensen op het ijs gaan. Een enkele schaatser zou aan 4-5 cm genoeg hebben, maar moet er iets georganiseerd worden, dan komt er meer voor kijken. De veiligheid staat voorop. Daar komt de KNSB en de aangesloten ijsclubs om de hoek kijken. Zij bewaken de veiligheid door pas het groene licht te geven als het ijs echt sterk genoeg is.

Zweedse veiligheid
In Zweden wordt per seizoen lang geschaatst over alle soorten ijs in alle diktes. Ook op ijs dat voor ons als onveilig aangemerkt wordt. Maar daar staat tegenover dat de Zweedse schaatsers zeer secuur omgaan met veiligheid op het ijs. Elke schaatsliefhebber die gaat over onbekend ijs gaat met een veiligheidsuitrusting op pad. 

Een apart verhaal
Zodra het ook maar even gaat vriezen valt het woord al: Elfstedentocht. Maar eigenlijk kunnen we pas aan deze tocht gaan denken als er veel vorst aan vooraf gaat. Het voorspellen van deze tocht als er nog geen mm ijs ligt is echt onzin. En de Friezen zelf laten zich ook niet gek maken. Eerst een flinke plak ijs en dan pas gaan de rayonhoofden aan het werk. 

Voor het rijden van tochten met veel publiek wordt alles gedaan om de veiligheid op het ijs te bewaken. Vooral veel mensen per vierkante meter ijs, kunnen de druk op het ijs soms te groot maken.

Het is soms lang wachten voordat het sein veilig gegeven kan worden, maar dat is bij de Elfstedentocht vooral nodig vanwege de toeloop op het ijs. Het gaat om tienduizenden mensen.

LEES/KIJK OOK:

• Voorbeeld van een ijsmeting door de Friesche ijswegencentrale
• IJsdikte verschillen Elfstedenroute NOS 2012
• IJsdikte en schaatsijs KNMI
• IJsaangroei Elfstedentocht
• Kijk hoe de Zweden omgaan met ijsdikte en veiligheid
• Zweedse formule over ijsdikte en draagkracht