Natuurijs, waar dan ook, vraagt om een zorgvuldige benadering. Schaatsen in de vrije natuur is een prachtige ervaring, maar ijs is niet om mee te spotten. De gevaren van onberekenbaar ijs zijn groot. Dat vraagt om een gedegen aanpak van veiligheid. In Zweden zijn ze daar zeer ver mee. De Zweden doen er alles aan om deze sport veilig te houden. Ze hebben daarvoor diverse hulpmiddelen, maar ook een paar stelregels waar ze strak aan vast houden. Zo zal geen Zweed alleen het ijs op gaan en zeker niet zonder de nodige uitrusting. Safety first!
Een voorbeeldje:
Wind kan altijd zorgen voor open plekken; soms zijn ze ineens bevroren met een dunne laag ijs; uiterst gevaarlijk, want je kent de ijsdikte niet.
Veiligheid
Zweden is een land met veel water en dus veel ijs in de winter. In Zweden is er ijs in overvloed. Voor de Nederlandse schaatsliefhebber is dat natuurlijk als een paradijs. Toch is het zo dat je niet zo zonder meer naar Zweden kunt gaan en op een willekeurige plek op het ijs kunt stappen. Dat is ook het grote verschil met ons land. Hier zijn bijna of geen uitgezette tochten, waarbij je zeker weet of het veilig is. Zoals bij ons de KNSB dat doet, zo gebeurt dat niet in Zweden. Veiligheid is hier anders geregeld.
Veiligheid, daar zorg je zelf voor
De Zweden moeten op het ijs voor hun eigen veiligheid zorgen. De Zweedse schaatsbond houdt zich er in ieder geval niet mee bezig. Maar Zweden heeft een andere organisatie waar het langeafstandschaatsen onder valt, Friluftsfrämjandet. Deze organisatie houdt zich vooral bezig met het trainen op veiligheid. Voor een deel is dat een kwestie van kennis, maar voor een deel ook van uitrusting. Hieronder zullen we de diverse onderdelen van die uitrusting beschrijven.
Op onbekend ijs? Altijd extra voorbereidingen!
Schaatsen op onbekend ijs vraagt om een veiligheidsuitrusting: een rugzak met reddingslijn, ijspriemen om de nek en twee stokken. Op het eerste gezicht misschien overdreven, maar in Zweden van levensbelang voor je zelf en je tochtgenoten. Datzelfde geldt eigenlijk in ons land. Want als er geen georganiseerde tochten zijn, en je toch het ijs op wilt, kunt je er niet genoeg op voorbereiden. Want het kan zo maar gebeuren dat je er doorzakt en niemand je helpen kunt. Zweden die gewend zijn om vaak over onbekend ijs te rijden zijn een soort rijdende rayonhoofden. Ze testen, ze meten en beoordelen het ijs onderweg en geven dat ook weer aan anderen door. Maar, en dat is het belangrijkste, ze zijn goed uitgerust en kennen het ijs en de bijbehorende gevaren.
De grootste gevaren:
- sterk wisselende ijsdikten
- onzichtbare windwakken
- plotselinge afwijkende ijsstructuur
- niveauverschillen
- onderstroming van warmer water (met dun ijs)
Daarom:
- ga er nooit alleen op uit, ook al lijkt het nog zo vertrouwd. Twee meter verderop kan het ijs heel anders zijn.
- ga nooit zonder veiligheidsuitrusting onbekend ijs op waar geen anderen schaatsen
- kijk hoe de Zweden zelf zijn uitgerust bij hun tochten.
Geveegd ijs en andere mensen erop?
In Scandinavië zijn op enkele plaatsen geveegde banen. Daar waar mensen binnen het parcours rijden mag je aannemen dat het veilig is. Maar raadpleeg bij twijfel altijd de locals of anderen op het ijs.
Kijk hier voor de schaatsmogelijkheden op geveegd ijs in Zweden, Noorwegen en Finland.
Onder het ijs; wat dan?
Wie onder het ijs geraakt is moet naar een lichte plek zoeken als er sneeuw ligt. (sneeuw houdt licht tegen, dus een wak is lichter dan daar waar sneeuw ligt.)
Bij geen sneeuw is dat andersom: dan moet je op zoek naar een donkere plek van het water.
IJspriemen, waardevol hulpmiddel
Iedere Zweedse schaatser op natuurijs heeft een paar ijspriemen om de nek. In noodgevallen klim je er makkelijk mee uit een wak. Niet dat dit nu zo gauw gebeurt, maar het is maar beter om erop berekend te zijn. Daarom heeft elke verstandige Zweed een paar ijspriemen om zijn nek. Is het niet voor je eigen veiligheid, dan is het wel om een ander te kunnen helpen. Een paar handige Zweedse ijspriemen heb je al voor 17 euro; kijk hier voor meer veiligheidsartikelen voor de schaatser.
Schaatsen met stokken
In Zweden schaatst men met stokken om daarmee het ijs te testen. De punten van deze stokken zijn van staal; je kunt er snel een gat mee in het ijs slaan om de dikte te bepalen: je bent je eigen rayonhoofd. Je moet er wel mee leren omgaan, want ijsdikte alleen zegt niet alles. De Zweedse kenner hoort aan het geluid van het ijs hoe dik het is. Deze stokken kan je ook gebruiken om af te zetten bij tegenwind of op zwaar ijs.
Reddingslijn bij de hand
Naast de stokken en de ijspriemen vormt de reddingslijn een extra hulpmiddel. Ook hier geldt dat het niet alleen voor jezelf maar ook voor de ander een levensreddend middel is. Het 25 m lange touw werp je aan een ander toe als je te water geraakt bent. In Zweden zijn al heel wat levens gered, dankzij dit eenvoudige hulpmiddel. Daarom rijdt iedereen ermee in zijn rugzak.
Veilig over onduidelijk ijs
Neem je zelf liever helemaal geen risico’s en wil je zonder zorgen veilig schaatsen, dan is het Zweeds schaatsavontuur iets voor jou. Sinds 1999 worden voor Nederlandse schaatsliefhebbers reizen georganiseerd onder leiding van gidsen. Deze volledig verzorgde trektochten over de Zweedse meren brengen je op diverse plaatsen op het Zweedse ijs, waar je zelf nooit zou komen. De ervaren gidsen kennen het ijs en de locale omstandigheden door en door. Veilig en relaxed schaatsen. En toch avontuurlijk. Je krijgt de originele schaatsuitrusting mee op je tochten.
LEES/KIJK MEER
- Met gidsen op stap over het Zweedse ijs: Zweeds schaatsavontuur
- Nederlandse schaatsliefhebbers op de Zweedse toer (in het Nederlands)
- De Zweedse veiligheidsuitrusting (in het Zweeds)
- Voorbeeld van tochten met gids en uitrusting in Zweden Iceguide.se
- Voorbeeld van tochten in Noorwegen en Zweden Norvantur.no
Behalve drie aanbieders die specifiek deze tochten aanbieden zijn er ook diverse plaatsen in Zweden waar je mee kan doen aan tochten met gidsen.
Kijk hier voor de belangrijkste schaatslocaties in het noorden.
Zweedse rekenmethode voor ijsaangroei